زنجیره تأمین ریلی و نقش آن در کاهش هزینه های لجستیک ملی

یکی از استراتژی‌های مؤثری که برای کاهش این هزینه‌ها می‌توان به کار گرفت استفاده از حمل‌ونقل ریلی بار و جایگزین کردن آن به‌جای حمل‌ونقل جاده‌ای است. اگر می‌خواهید بدانید که چطور قطار می‌تواند چنین نقش مهمی در حمل و نقل بار داشته باشد و چگونه می‌تواند هزینه‌های لجستیک کشور را به طرز چشمگیری کاهش دهد این مطلب را تا انتها دنبال کنید.

نقش قطار در کاهش هزینه های حمل بار

اگرچه حمل‌ونقل جاده‌ای بار از حمل‌ونقل بار از طریق قطار رواج بیشتری دارد اما قطارها جایگزین بهتری برای حمل‌ونقل بار و کالا در کشور هستند و کشورهای زیادی از این شیوه برای کنترل و کاهش هزینه‌های حمل و نقل بار استفاده می‌کنند، موضوعی که کمتر در کشورمان موردتوجه قرار گرفته است. حمل‌ونقل ریلی بارها می‌تواند سرانه هزینه‌های حمل‌ونقل کشورمان را به طرز قابل‌توجهی کاهش دهد. درصورتی‌که در حال حاضر سرانه هزینه‌های حمل‌ونقل ایران در مقایسه با این هزینه‌ها در سطح بین‌المللی بسیار بالا است. در ادامه دلایلی که قطار می‌تواند در کمتر شدن هزینه حمل‌ونقل تأثیر داشته باشد را باهم بررسی می‌کنیم.

کاهش هزینه های سوخت

همان‌طور که خرید بلیط قطار فوری یک راهکار مؤثر در کاهش هزینه‌های سفر و جابه‌جایی مسافران به‌حساب می‌آید، در حوزه حمل‌ونقل بار نیز قطارها گزینه مقرون به‌صرفه‌تری از وسایل حمل‌ونقلی نظیر کامیون‌ها هستند. دلیل اصلی آن‌هم کمتر بودن هزینه‌های سوخت قطار نسبت به همین هزینه‌ها برای وسایل حمل‌ونقل جاده‌ای است. کشورهای دیگر ازجمله چین نیز به همین دلیل از ریل در زنجیره تأمین کالا و حمل‌ونقل بهره‌وری می‌کنند تا هزینه کمتری بابت سوخت متحمل شوند. علاوه بر آن قطارها آلودگی کمتر در محیط‌زیست ایجاد می‌کنند که بازهم به معنای هزینه کمتر است.

امکان انتقال بارهای حجیم با هزینه اقتصادی

قطارها گنجایش و ظرفیت زیادی برای حمل بارها با ابعاد و وزن‌های مختلف از سبک، سنگین و فوق سنگین را دارند. علاوه بر آن قطارهای باری واگن‌های مختلفی برای حمل‌ونقل مواد غذایی و خوراکی و انواع و اقسام بار اعم از بارهای کوچک نظیر هدایا و وسایل جزعی تا وسایل حجیم و بزرگ مانند لوازم برقی منزل، تجهیزات ساختمانی، فلزات سنگین و ماشین‌آلات را دارند. برای حمل بارهای کوچک در مقدار بزرگ و محموله‌های سنگین با وسایل حمل‌ونقل رایجی مثل کامیون‌ها لازم است تا از چندین و چند وسیله استفاده کرد درحالی‌که یک محموله بزرگ را می‌توان به‌راحتی و تنها با یک قطار باری جابه‌جا کرد که قطعاً هزینه کمتری دارد.

طی کردن مسافت های طولانی با هزینه کم

مسافت و فاصله میان مبدأ تأمین کالا تا مقصد بخشی از هزینه‌های لجستیک به‌حساب می‌آید. در صورت حمل بار با قطار می‌توان بارها را در مسافت‌های طولانی و از طریق گذرهای ریلی با هزینه کمی جابه‌جا کرد. درصورتی‌که جابه‌جایی همین بارها از طریق جاده‌ها با توجه به معطلی و ترافیک جاده‌ای هزینه نیروی انسانی برای حمل بار و درواقع حقوق رانندگان را افزایش می‌دهد. در کنار آن اگر از حمل و نقل بار به‌صورت هوایی را صرف‌نظر کنیم، باید بگوییم سرعت حمل و نقل ریلی بار معمولا از سرعت حمل و نقل بارها به‌ شیوه جاده‌ای بیشتر است.

ایمنی بیشتر در حمل کالا و بار با قطار

امنیت بالا یکی از ویژگی‌های بارز قطارها است. در حمل‌ونقل بار این ویژگی می‌تواند احتمال آسیب‌رسانی به کالاها و بارها را به حداقل می‌رساند و همین موضوع به معنای کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل است.

هزینه های پایین نگهداری تجهیزات و استهلاک جاده ها

اگر هزینه‌های نگهداری قطارها و به‌روزرسانی تجهیزات ریلی را با همین هزینه‌ها برای وسایل حمل‌ونقل بار به‌صورت جاده‌ای را باهم مقایسه کنیم خواهیم دید که هزینه‌های نگهداری و تعمیر سایر وسایل حمل‌ونقل جاده‌ای بیشتر است. علاوه بر آن عبور و مرور وسایل حمل‌ونقل جاده‌ای از خیابان‌ها هزینه‌های تعمیر را هم در برمی‌گیرد درصورتی‌که معمولاً خطوط ریل نیاز به هزینه بالایی برای تعمیر و نگهداری ندارند.

چرا استفاده از قطارهای باری علیرغم هزینه پایین مرسوم نیست؟

حالا که چگونگی تأثیر استفاده از قطارها در کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل بار در کشور را باهم بررسی کردیم این موضوع مطرح می‌شود که چرا علیرغم نقش کلیدی که قطارها در کنترل هزینه‌های حمل‌ونقل دارند در کشورمان آن‌طور که بایدوشاید به این موضوع توجه نشده است و حمل بار به‌صورت ریلی در بین اغلب تاجران و صاحبان کسب‌وکارها آن‌قدرها مرسوم نیست.

شاید بتوان اولین دلیل را عدم برنامه‌ریزی صحیح برای معرفی گسترده این شیوه حمل‌ونقل بار دانست. به دنبال آن باید توجه داشت کشورهایی مانند چین و آلمان که رد استفاده از حمل‌ونقل ریلی برای جابه‌جایی بار بسیار موفق عمل کرده‌اند و هزینه کلی حمل‌ونقل بار رد کشورشان را به حداقل رسانده‌اند، ابتدا زیرساخت‌های ریلی مناسب برای این کار را فراهم کرده‌اند. اگرچه ظرفیت واگن‌های باری کشور در حال حاضر تا حد زیادی برای انجام این طرح مناسب است اما هنوز هم نیاز به افزایش و آماده‌سازی بیشتری دارد. به عبارتی زیرساخت‌های اصولی برای این طرح فراهم نشده است و باید برنامه‌ریزی بیشتری در این زمینه انجام شود. درنهایت این کار مانند هر پروژه سودمند دیگری در ابتدا نیاز به سرمایه‌گذاری دارد که هنوز اقدامی برای آن نشده است.

کلام پایانی

برخلاف کشورهای توسعه‌یافته و درحالی‌که توسعه‌ استفاده از قطارهای باری در کشورمان شیوه مرسومی برای حمل‌ونقل بار نیست. درحالی‌که قطار نقش مؤثری در زنجیره تأمین کالا و کاهش هزینه‌های لجستیک اعم از حمل‌ونقل کالا و انبارداری ایفا می‌کند. کاهش هزینه‌های سوخت، به‌کارگیری از نیروهای انسانی کمتر، هزینه پایین استهلاک و تجهیزات ریلی، ظرفیت بالای واگن‌ها برای حمل بار در مقایسه با وسایل حمل‌ونقل جاده‌ای، امکان طی کردن مسافت‌های طولانی با هزینه مقرون‌به‌صرفه از طریق ریل و آلودگی زیست‌محیطی کمتر ازجمله دلایلی هستند که قطارها به‌عنوان یک گزینه مناسب برای کنترل و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل بار در کشور مطرح می‌شوند. با همه این‌ها در حال حاضر زیرساخت‌های لازم برای انجام این کار و برنامه‌ریزی‌های کلان و البته سرمایه‌گذاری لازم انجام نشده است. علاوه بر آن برای آنکه بتوانیم هزینه‌های لجستیک کشور را که درحالی‌که حاضر بسیار بیشتر از سطح جهانی است پایین بیاوریم نیاز است تا این شیوه حمل بار بیشتر به صاحبان کسب‌وکار و تاجران معرفی شود.