چرا ایرانی‌ها پنج برابر استاندارد جهانی حساب بانکی دارند؟
ایران با ثبت بیش از ۶۵۰ میلیون حساب بانکی و میانگین ۱۰.۵ حساب برای هر فرد بزرگسال، بالاترین سرانه حساب بانکی در جهان را دارد
تریبون اقتصاد_ بر اساس داده‌های رسمی، تعداد حساب‌های بانکی ثبت‌شده در کشور به سطحی رسیده که در هیچ اقتصاد دیگری مشاهده نمی‌شود. بیش از ۶۵۰ میلیون حساب به نام شهروندان بالای ۱۸ سال فعال یا غیرفعال است؛ به‌عبارتی، برای هر فرد بالغ حدود ۱۰.۵ حساب بانکی وجود دارد. این رقم در کشور‌های پیشرفته معمولاً بین یک تا دو حساب است و در اقتصاد‌های نوظهور حتی پایین‌تر قرار دارد. تحلیلگران می‌گویند الزام‌های اداری، نبود اتصال بین سامانه‌های بانکی و رویه‌های سنتی در ارائه خدمات باعث شده شهروندان برای دریافت هر نوع سرویس مالی، ناچار به افتتاح حساب تازه شوند.
به گزارش نبض بازار، بانک مرکزی اعلام کرده که در راستای ساماندهی شبکه بانکی، درگاه اینترنتی جدیدی را برای بستن حساب‌های اضافی راه‌اندازی می‌کند. این سامانه به مشتریان امکان می‌دهد بدون مراجعه حضوری، درخواست مسدودسازی حساب را ثبت کنند و موجودی باقی‌مانده را به حساب اصلی خود منتقل نمایند. تمرکز طرح بر حساب‌های جاری و کوتاه‌مدتی است که قابلیت تراکنش بالا دارند، اما عملاً بلااستفاده مانده‌اند. مقامات می‌گویند این طرح شامل حساب‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت یا ویژه نمی‌شود و هدف اصلی آن، حذف حساب‌هایی است که می‌توانند ریسک‌های امنیتی و مالی ایجاد کنند.
هدف‌گذاری دو ساله برای نصف کردن آمار حساب‌ها
تعدد بالای حساب‌های بانکی تنها یک مشکل آماری نیست. مسئولان بانکی هشدار داده‌اند که حساب‌های کم‌کارکرد یا غیرفعال می‌توانند بستر مناسبی برای پول‌شویی، فرار مالیاتی و حتی تأمین مالی فعالیت‌های غیرقانونی باشند. مجرمان مالی از این حساب‌ها برای جابه‌جایی مقادیر خرد و پوششی استفاده می‌کنند، اقدامی که شناسایی جریان‌های مشکوک را دشوارتر می‌سازد. علاوه بر این، وجود چنین حساب‌هایی ممکن است برای صاحبان آن تبعات حقوقی به همراه داشته باشد، به‌ویژه اگر حساب بدون اطلاع مالک در اختیار اشخاص دیگر از جمله اتباع غیرمجاز قرار گیرد.
بانک مرکزی در سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای مهار رشد حساب‌های بانکی انجام داده است. از سال ۱۳۹۶ مقرراتی وضع شد که بر اساس آن هر فرد در هر بانک تنها یک حساب از هر نوع می‌تواند داشته باشد. در سال ۱۴۰۲ نیز سقف تعداد حساب‌های مجاز هر شخص در کل شبکه بانکی محدود شد. با این حال، تداوم سوءاستفاده‌ها و حجم بالای حساب‌های بلااستفاده موجب شده اکنون برنامه‌ای دو ساله تدوین شود که هدف آن کاهش تعداد حساب‌ها از ۶۵۰ میلیون به حدود ۳۰۰ میلیون است. مسئولان امیدوارند این اقدام علاوه بر کاهش بار نظارتی، شفافیت مالی را افزایش دهد.
چرا ایران از استاندارد جهانی فاصله دارد؟
بررسی مقایسه‌های جهانی نشان می‌دهد که سرانه حساب بانکی هر فرد در آمریکا ۲، ترکیه ۱.۹ و عربستان ۱.۷ است. حتی کشور‌هایی با جمعیت بزرگ مانند چین به رقم ۰.۰۳ می‌رسند. این تفاوت چشمگیر در ایران عمدتاً به نبود زیرساخت‌های یکپارچه بانکی بازمی‌گردد. در بسیاری از کشورها، یک کارت یا یک حساب می‌تواند پاسخگوی همه نیاز‌های مالی باشد و واریز حقوق از هر سازمانی به هر حسابی ممکن است. اما در ایران، هر شرکت یا نهاد معمولاً پرداخت‌ها را فقط به حساب‌های یک بانک مشخص انجام می‌دهد و این الزام، شهروندان را به افتتاح حساب‌های متعدد سوق می‌دهد.
در کشور‌های پیشرفته، افتتاح بیش از دو حساب بانکی معمولاً با کارمزد‌های بالاتر همراه است و همین موضوع انگیزه ایجاد حساب جدید را کاهش می‌دهد. همچنین، زیرساخت‌های بانکی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با یک حساب واحد می‌توان از خدمات گسترده‌ای استفاده کرد، بدون نیاز به افتتاح حساب جدید در هر بانک. یکپارچگی خدمات و قابلیت انتقال سریع وجوه بین بانک‌ها باعث شده حتی تغییر شغل یا محل سکونت هم به معنای ایجاد حساب تازه نباشد.
ریشه‌یابی مشکل در ساختار بانکی ایران
کارشناسان معتقدند که تمرکز بر بستن حساب‌های مازاد بدون اصلاح فرآیند‌های بانکی، یک راه‌حل مقطعی است. تا زمانی که الزام به افتتاح حساب برای دریافت یارانه، تسهیلات، سهام عدالت یا حتی خدمات ساده بین‌بانکی وجود دارد، تولید انبوه حساب‌های غیرفعال ادامه خواهد داشت. اصلاح این چرخه به بازنگری اساسی در قوانین بانکی، ایجاد سامانه‌های یکپارچه و افزایش همکاری بین بانک‌ها نیاز دارد.
صاحب‌نظران تأکید می‌کنند که کاهش پایدار حساب‌های مازاد تنها با اصلاح رویه‌های اداری و ارتقای زیرساخت‌های فناورانه امکان‌پذیر است. اگر مشتریان بتوانند از تمام خدمات بانکی با یک حساب واحد بهره‌مند شوند، دیگر نیازی به نگهداری حساب‌های کم‌کارکرد نخواهند داشت. چنین تغییری علاوه بر کاهش هزینه‌ها، ریسک‌های مالی را نیز به‌طور چشمگیری کم می‌کند و شبکه بانکی را شفاف‌تر می‌سازد.
لینک صفر
