گرانی برنج و نان؛ زنگ خطر جدید برای معیشت مردم

تریبون اقتصاد_ گرانی‌ها باز هم سفره مردم را نشانه رفته است، جیب مردم هر روز خالی‌تر می‌شود و سفره‌ها کوچک‌تر، آن‌گونه که آمار‌های رسمی می‌گویند قیمت اقلام اساسی رشد داشته و تنها یک قلم از آن (برنج ایرانی) در طول یک‌سال گذشته بیش از ۸۵ درصد جهش داشته است.

به گزارش روزنامه اعتماد، بازرسان وزارت جهاد کشاروزی طی روز‌های گذشته و در حین نظارت بر بازار و رصد اصناف، نمونه‌هایی از برنج ایرانی را با قیمتی بالای ۳۴۰ هزار تومان پیدا کرده‌اند.

 این عدد توسط مرکز آمار ایران، به عنوان تنها مرجع رسمی که روی تغییر قیمت اقلام خوراکی نظارت دارد، اعلام شده و تازه به حد فاصل خرداد ۱۴۰۳ تا پایان خرداد ۱۴۰۴ مربوط می‌شود.

بازرسان وزارت جهاد کشاورزی حالا در هفته‌های پایانی تیرماه، در حین نظارت بر خرده‌فروشی‌ها با نمونه‌هایی از برنج ایرانی با قیمتی هر کیلو بالای ۳۰۰ هزار تومان روبه‌رو شده‌اند و همزمان شاهد عرضه برنج هندی و پاکستانی با قیمتی بالاتر از نرخ مصوب هستیم و از این عجیب‌تر، می‌تواند فروش برنج پاکستانی در بسته‌بندی برنج ایرانی باشد!

قیمت برنج ایرانی در خرده‌فروشی‌ها تا مرز هر کیلوگرم ۳۰۰ هزار تومان بالا رفته است. کیسه ۱۰ کیلویی برنج کشت دوم که جزو نمونه‌های درجه یک بازار است، دو میلیون و ۹۹۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و ارزش هر کیلو از این کیسه را می‌توانیم ۲۹۹ هزار تومان بدانیم. کیسه ۱۰ کیلویی برنج طارم را تقریبا با همین قیمت در بازار پیدا می‌کنیم و قیمت برنج صدری اعلاء را تا کیلویی ۲۷۰ هزار تومان نیز اعلام می‌کنند.

برنج فجر و عنبربو جزو گزینه‌های اقتصادی به حساب می‌آیند که معمولا معادل نمونه‌های هندی و پاکستانی قیمت‌گذاری می‌شوند. قیمت هر کیلو برنج عنبربو با این حال تا مرز ۲۲۰ هزار تومان بالا رفته و ممکن است موقع مراجعه به بازار برای خرید برنج فجر با ارقامی نزدیک کیلویی ۲۳۰ هزار تومان روبه‌رو شوید.

برنج دیگر قوت غالب نیست

زمانی که قیمت برنج ایرانی سر به فلک می‌کشد، اغلب مردم و به خصوص قشر ضعیف جامعه چاره‌ای جز خرید برنج خارجی و تهیه نان بیشتر برای خالی نماندن سفره‌شان ندارند.

در حال حاضر تهیه یک غذای بدون برنج، مانند کتلت با نان، برای یک خانواده ۴ نفره به ۵۰۰ گرم گوشت، ۵۰۰ گرم سیب‌زمینی، ۱۵۰ گرم پیاز، ۲ عدد تخم‌مرغ، مقداری ادویه‎جات و نمک و ۱۵۰ گرم روغن و مقداری گوجه و خیارشور و نان نیاز دارد و حدود ۳۰۰ هزار تومان تمام می‌شود.

 یا غذای دیگری مانند الویه برای یک خانواده ۴ نفره با مواد اولیه ۳ عدد سیب‌زمینی، ۴ عدد تخم‌مرغ، ۳۰۰ گرم سینه مرغ، ۱۵۰ گرم خیارشور، ۱۰۰ گرم نخودفرنگی، ۱۰۰ گرم سس مایونز، مقداری آبلیمو و نمک و فلفل و ادویه و ۴ عدد نان باگت یا نان تست حدود ۲۲۰ هزار تومان تمام می‌شود.

وقتی نان هم گران می‌شود

حال خبر‌ها حاکی از آن است که نان هم به پدیده‌ای طبقاتی تبدیل شده است؛ دولت با اعلان رسمی، نان را در برخی شهر‌ها تا مرز ۵۲ درصد گران کرده و در واقعیت، نانِ باکیفیت بیش از ۵۲ درصد هم رشد داشته است.

در روز‌های اخیر، محمدجواد کرمی، رییس کارگروه آرد و نان اعلام کرده قیمت نان‌های سنتی در استان‌های قم، خراسان‌رضوی، همدان، گیلان و… افزایش یافته و تغییر نرخ در سایر استان‌ها از جمله تهران تا دوشنبه ۲۴ تیر ماه اعلام می‌شود.

به گفته محمدجواد کرمی، «بر اساس قانون، وزارت کشور اختیار افزایش نرخ نان سنتی را به استانداری‌ها واگذار کرده و استانداران با آنالیز قیمت‌ها در کارگروه تخصصی خودشان موضوع را بررسی و نرخ‌ها را استانی اعلام می‌کنند».

حمیدرضا رستگار، رییس اتاق اصناف تهران نیز در این خصوص اعلام کرده است؛ «تاریخ دقیق اعلام قیمت جدید نان مشخص نیست و تعیین قیمت جدید نان همانند قیمت بنزین، یک تصمیم ملی است و مراجع مختلفی در بررسی آن صاحب‌نظر هستند.

هر چند تصمیم‌گیری در استانداری انجام می‌شود، ولی مسوول آن تنها استانداری نیست، بلکه مراکز و ارگان‌های مختلفی باید در مورد آن نظر بدهند.» فعلا هیچ قیمت جدیدی اعلام نشده و اگر مشخص شود، حتما توسط مراجع رسمی اعلام خواهد شد.

به زودی قیمت نان اعلام می‌شود

محمدجواد کرمی، رییس کارگروه آرد و نان اتاق اصناف تهران در مورد افزایش قیمت نان به «اعتماد» می‌گوید: یارانه نان بر اساس سامانه «نانینو» به نانوایی‌ها تخصیص پیدا می‌کند و این سامانه که در واحد‌های نانوایی نصب شده، میزان فروش نان یارانه‌ای را رصد می‌کند و به صورت هوشمند، یارانه را به نانوایان اختصاص می‌دهد و در حال حاضر، نانوایی‌ها بابت فروش نان یارانه‌ای متضرر نمی‌شوند و روند تخصیص یارانه به‌گونه‌ای طراحی شده که زیان مالی برای واحد‌های صنفی ایجاد نکند.

کرمی در مورد افزایش قیمت نان ادامه می‌دهد: هرگونه تصمیم‌گیری در این باره در سطح کارگروه‌های استانی و با هماهنگی معاونت اقتصادی استانداری تهران انجام می‌شود و قرار است این موضوع در کارگروه مربوطه بررسی شود و پاسخگویی در این زمینه بر عهده مسوولان مربوطه در استان است. 

او در پاسخ به این پرسش که با رشد قیمت برنج، میزان مصرف نان در بین خانوار‌ها چقدر افزایش داشته است، می‌گوید: تاکنون آمار دقیقی در این زمینه منتشر نشده و ما گزارشی مبنی بر تغییر در الگوی مصرف نان دریافت نکرده‌ایم.

سفره مردم زیر بار سیاست‌های غلط اقتصادی

سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه شهید چمران اهواز، در مورد گرانی‌ها در بخش اقلام اساسی، وضعیت معیشتی مردم را نگران‌کننده توصیف کرده و می‌گوید: افزایش قیمت نان تا ۵۰ درصد و همزمان رشد دوباره قیمت برنج، زنگ خطر جدیدی برای سفره معیشت مردم است.

متاسفانه باید گفت این روند، قابل پیش‌بینی بود؛ چراکه دولت‌ها در سال‌های اخیر به جای کاهش هزینه‌های خود و اصلاح ساختار‌های ناکارآمد، بار کمبود‌ها را مستقیما بر دوش مردم گذاشته‌اند و دولت به جای اصلاح ساختار، فشار را به معیشت مردم تحمیل می‌کند. او با اشاره به شرایط دشوار کشور در پی تحریم‌ها و کاهش درآمد‌های نفتی ادامه می‌دهد: از سال‌ها پیش مشخص بود که اقتصاد کشور وارد یک مسیر سخت شده است.

 اما انتظار این بود که دولت در شرایط جنگی و بحرانی، با کنترل قیمت‌ها و مدیریت هزینه‌ها، حداقل سفره مردم را از آسیب حفظ کند.

اینکه برخی مسوولان همچنان بر تعدیل قیمت‌ها و سیاست‌های بازار آزاد تاکید دارند، نشان می‌دهد گویی از وضعیت واقعی مردم بی‌خبرند. افقه توضیح می‌دهد: دولت اگر با کسری بودجه مزمن مواجه است که هست، باید از همان ابتدا سراغ حذف ردیف‌های زائد و غیرضروری می‌رفت.

بسیاری از نهاد‌ها و سازمان‌هایی که امروز در بودجه حضور دارند، در دوران وفور درآمد نفتی ایجاد شده‌اند و امروز صرفا بار مالی سنگینی بر دوش مردم هستند.

اگر از سال ۱۳۹۷ این اصلاحات آغاز می‌شد، امروز شاید شاهد چنین فشار‌هایی نبودیم. این استاد اقتصاد ادامه می‌دهد: دولت‌ها در تمامی این سال‌ها به جای کاهش هزینه‌ها، به دنبال یافتن منابع درآمدی جدید بودند و حالا که این منابع به ته خط رسیده‌اند، چاره‌ای جز فشار مستقیم به مردم نمی‌بینند. این روند نه تنها عادلانه نیست، بلکه در بلندمدت پیامد‌های اجتماعی و سیاسی خطرناکی خواهد داشت.

افقه با اشاره به اولویت‌بندی‌های غلط در تخصیص منابع تاکید می‌کند: در شرایطی که میلیون‌ها خانوار ایرانی زیر بار هزینه‌های معیشتی کمر خم کرده‌اند، هنوز بخش‌هایی از دولت حاضر نیستند در برنامه‌های پرخرج و غیرضروری بازنگری کنند.

این در حالی است که در این شرایط اقتصادی، نیازمند تجدیدنظر و اولویت‌بندی واقع‌بینانه‌تری هستیم. او در پایان هشدار می‌دهد: افزایش قیمت کالا‌های اساسی تنها بخشی از فشار‌های اقتصادی بر مردم است و اگر دولت همچنان از اصلاح ساختار‌ها طفره برود، سفره مردم بیش از پیش کوچک خواهد شد و این روند به یک بحران اجتماعی گسترده‌تر تبدیل می‌شود.