آینده مبهم ریال دیجیتال؛ تصمیم دولت چیست؟

تریبون اقتصاد_ سید محمد هادی سلطان‌العلمایی در نشست تخصصی «کارکرد و تأثیر فناوری‌های نوین مالی در حکمرانی پولی، ارزی و بانکی» در سی و دومین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی با اشاره به اجرای آزمایشی پروژه ریال دیجیتال اظهار داشت: بانک مرکزی فعالیت خود را در این حوزه با یک پروژه آزمایشی حداقلی آغاز کرده است اما اکنون پروژه به مرحله‌ای رسیده که می‌توان آن را بلاتکلیف توصیف کرد.

به گزارش جهان صنعت نیوز، وی افزود: دلیل این وضعیت، عدم اتخاذ تصمیم نهایی از سوی بانک مرکزی درباره مسیر آتی این طرح است؛ اینکه آیا باید به سمت گسترش ظرفیت‌ها تا حد توان بالقوه و حتی هم‌تراز با پایه پولی حرکت کرد یا صرفاً در حد کف اسکناس باقی ماند.

این مدیر در بانک مرکزی با تأکید بر اینکه مانع اصلی در این مسیر، خلأ قانونی است، افزود: برای ادامه این مسیر، وجود یک چارچوب حقوقی مشخص و به‌روز الزامی است. با وجود این مانع، ظرفیت لازم برای بررسی و توسعه ابزارهای جدید در حال حاضر کاملاً وجود دارد. به‌ویژه با توجه به ویژگی‌هایی که برای ریال دیجیتال در فاز آزمایشی تعریف شده، می‌توان از این ابزار در طرح‌هایی نظیر قراردادهای هوشمند برای تسهیلات حمایتی یا پرداخت یارانه‌های هدفمند بهره برد.

سلطان‌العلمایی با یادآوری اینکه بانک مرکزی در این زمینه نقش ایجادکننده ابزار را دارد و لزوماً استفاده‌کننده نخواهد بود، توضیح داد: برای مثال، ممکن است وزارت کار و امور اجتماعی مسئول بهره‌برداری از این ابزار برای ارائه حمایت‌های مالی به گروه‌های خاص باشد.

وی یکی از چالش‌های مهم در این زمینه را ماهیت بین‌رشته‌ای موضوع و کمبود متخصص در داخل و خارج از بانک مرکزی عنوان کرد و گفت: باید توجه داشت که ریال دیجیتال یک ابزار سیاستی است که در اختیار بانک مرکزی قرار دارد و از این رو چندان با سازوکارهای تجاری بیرونی سازگار نیست.

مدیر اداره آموزش و توسعه دانش بانک مرکزی تصریح کرد: نمی‌توان انتظار داشت که یک نهاد یا کسب‌وکار خارج از بانک مرکزی روی این پروژه تحقیق و توسعه انجام داده و نتایج آن را به بانک مرکزی ارائه دهد.

وی با تأکید بر حاکمیتی بودن این موضوع تصریح کرد: خود نهاد حاکمیت باید سرمایه‌گذاری لازم را انجام داده و هم از منظر ابزاری و هم از نظر پژوهشی، مسیر را پیش ببرد؛ از این رو باید دامنه مطالعات در این حوزه باید گسترش یافته و ذیل یک چارچوب قانونی جدید آغاز شود.

سلطان‌العلمایی این نکته را یادآور شد که هنوز باوجود پیشرفت های پیش آمده در حوزه فناوری های مالی، هنوز بر اساس چارچوب‌های قانونی گذشته حرکت می‌کنیم و قوانین مرتبط با ریال دیجیتال به‌روز نشده‌اند و نیاز است روزآمدسازی قوانین مورد توجه قرار گیرد.

این مدیر بانکی گفت: با توجه به محدودیت‌های قانون پولی و بانکی کشور، ریال دیجیتال بانک مرکزی به عنوان نوعی اسکناس در نظر گرفته شده است. بر این اساس انتشار پول به شکل اسکناس و مسکوک (ماده ۲ بند (الف)) منحصر بوده و ریال دیجیتال منتشره حداکثر جایگزین موجودی اسکناس و مسکوک منتشره خواهد شد.

وی یادآور شد: براساس ماده ۵ قانون پولی و بانکی کشور، گسترش حجم آن منوط به تامین پشتوانه بوده است و با توجه به ماهیت اسکناس، قابلیت پرداخت سود را ندارد.

وی در ادامه با اشاره به ماده ۴ بند ب جزء ۴ قانون بانک مرکزی درباره انتشار انواع اسکناس، مسکوک و پول رقومی بانک مرکزی، ماده ۵۸ بند ت درمورد تائید قوه ابراء قانونی و ماده ۵۹ درباره تنظیم گری و تعیین فرآیندهای عملیاتی ظرفیت‌های ریال دیجیتال در قانون بانک مرکزی تاکید کرد.

ویژگی‌های پول دیجیتال

در ابتدای این نشست نیز سلطان العلمایی گزارشی با موضوع «آیا گسترش انتشار CBDC بر سیاست پولی بانک مرکزی تاثیرگذار است؟» ارایه کرد.

وی ابتدا نکاتی درباره تعاریف و مفاهیم CBDC بیان کرد که پول دیجیتال بانک مرکزی هرگونه بدهی الکترونیکی و فیات بانک مرکزی است که بتوان از آن برای تسویه پرداخت‌ها یا ذخیره ارزش استفاده کرد.

وی افزود: درباره پول دیجیتال، شاخصه‌های انتخابی از جمله اینکه چه کسانی به آن دسترسی دارند؟، آیا می‌توان آن را به سایر اشکال پول بانک مرکزی یا سپرده‌های بانکی تبدیل کرد؟ و آیا به آن سود تعلق می‌گیرد؟ وجود دارد.