واریز سهمیه بنزین به کد ملی چگونه به ضرر فقرا تمام می‌شود؟

تریبون اقتصاد - طرح تخصیص یارانه بنزین بر اساس کد ملی و به تمام کسانی که خودرو ندارند، یکی از ایده‌های مطرح‌شده برای توزیع عادلانه‌تر یارانه‌های پنهان بنزین در ایران است. مهم‌ترین هدف طرح این است که به‌جای سهمیه سوخت مالکان خودرو، به هر فرد حتی کسانی که گواهینامه یا خودرو ندارد، بر اساس کد ملی، سهمیه‌ای مشخص اختصاص دهد. برخی از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی با توزیع یارانه بنزین به همه افراد مخالفت می‌کنند و نظرات مختلفی در این زمینه ارائه داده‌اند.

به گزارش تریبون اقتصاد؛ اجرای این سیاست می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی متعددی داشته باشد. از مهم‌ترین نقدهای وارد بر این طرح می‌توان به پیچیدگی در اجرا به ابن معنی که برای اجرای این طرح نیاز به زیرساخت‌های پیشرفته برای شناسایی و تخصیص سهمیه‌ای اشاره کرد. سوءاستفاده‌های احتمالی و خطر فروش سهمیه‌ها در بازار آزاد و ایجاد بازار سیاه فصلی وجود دارد. از طرفی این اقدام می‌تواند با تأثیر بر قیمت‌ها و تورم باعث افزایش هزینه حمل‌ونقل و سایر خدمات گردد.

این دیدگاه‌ها نشان می‌دهند که درحالی‌که توزیع یارانه به همه افراد ممکن است به عدالت اجتماعی نزدیک‌تر به نظر برسد، اما چالش‌های اجرایی و اثرات جانبی آن موجب بحث‌های گسترده‌ای بین اقتصاددان‌ها و کارشناسان شده است.

طرح تخصیص یارانه بنزین مردود است

سید حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در گفت‌وگو با تریبون اقتصاد  گفت: این تفکر اشتباه است که یارانه بنزین فقط به افرادی که خودرو دارند تعلق می گیرد. درست این است که بگوییم در حال حاضر یارانه بنزین به تمام کسانی که به نحوی از خودرو، چه شخصی و چه حمل‌ونقل عمومی استفاده می کنند یارانه بنزین تعلق می‌گیرد. 

او ادامه داد: باید بگویم آمار توزیع یارانه به ۸۱ میلیون نفر عملاً به معنای این است که یارانه‌ها به همه افراد تخصیص می‌یابد، بدون توجه به نیاز واقعی آن‌ها. در نتیجه، تمام افراد جامعه و افراد ثروتمند و کسانی که نیازی به یارانه ندارند نیز از این یارانه بهره‌مند می‌شوند. این همان سیاستی است که در دوران احمدی‌نژاد شاهد آن بودیم، یعنی پرداخت یارانه‌ها به‌صورت عمومی که در عمل کارایی نداشت. این سیاست نه‌تنها بار مالی بزرگی بر دوش دولت گذاشت، بلکه در نهایت هم تأثیر مثبتی بر زندگی مردم نداشت.

به گفته حسینی  به نظر نمی‌آید که این طرح از نظر اجرایی موفق باشد. سابقه‌ای که در مورد سیاست‌های گذشته دولت‌ها داریم، نشان داده است که تخصیص یارانه به همه افراد عملاً مشکلات زیادی ایجاد کرده است. به طور خاص، یارانه بنزین در شرایط فعلی به طور مساوی بین ۸۱ میلیون نفر توزیع می‌شود. این آمار نشان می‌دهد که در واقع عملاً هیچ نتیجه‌ای جز بار اضافی برای دولت نخواهد داشت.

توزیع سهام شرکت ملی پخش به‌جای بنزین

عضو اتاق بازرگانی ایران با تأکید بر این که بجای این اقدامات باید راهکار صحیح اتخاذ کرد گفت:  به نظر من باید به‌جای اینکه یارانه بنزین به همه افراد داده شود، به سمت تخصیص هدفمند و بر اساس نیاز پیش برویم. یکی از پیشنهادهای کارشناسان این است که سهام شرکت‌های ملی پالایش و پخش به مردم واگذار شود. به‌این‌ترتیب، مردم به‌جای اینکه یارانه بنزین دریافت کنند، از طریق سهام این شرکت‌ها به طور مستقیم از درآمد ناشی از فروش بنزین بهره‌مند خواهند شد. این مدل نه‌تنها منجر به افزایش درآمد مردم می‌شود، بلکه باعث می‌شود مردم در قیمت‌گذاری بنزین به طور غیرمستقیم سهیم باشند و از آن منتفع شوند.

او درباره این موضوع که تخصیص یارانه به همه افراد ممکن است مشکلاتی را در بازار ایجاد کند. اظهار کرد: دقیقاً. یکی از مشکلات بزرگ این است که وقتی بنزین به‌تمامی افراد جامعه به طور مساوی تعلق می‌گیرد، عملاً هیچ نوع انگیزه‌ای برای کاهش مصرف ایجاد نمی‌شود. این امر می‌تواند باعث افزایش فشار اقتصادی بر دولت و ناترازی منابع شود. از سوی دیگر، اگر مردم شروع به فروش بنزین خود در بازار آزاد کنند، ممکن است با مشکلاتی مانند افزایش قیمت و توزیع غیرمنصفانه روبه‌رو شویم. این موضوع می‌تواند نارضایتی عمومی را به همراه داشته باشد و در نهایت منجر به آشفتگی در بازار شود.

قیمت بنزین باید شناور باشد

حسینی در ادامه با ارائه راهکاری جهت اصلاح سیستم افزود: من معتقدم که دولت باید قیمت بنزین را به طور شناور و باتوجه‌به قیمت‌های جهانی تنظیم کند. در شرایط فعلی، بهترین فرصت برای انجام این کار وجود دارد، زیرا قیمت جهانی نفت به طور مستمر در حال تغییر است. به همین دلیل، قیمت بنزین باید به‌گونه‌ای باشد که با قیمت جهانی هماهنگ باشد و به‌تدریج قیمت‌ها اصلاح شود. این کار علاوه بر اینکه به تعادل بازار کمک می‌کند، فشارهای اقتصادی دولت را نیز کاهش خواهد داد. البته باید به اقشار آسیب‌پذیر و اقشاری که به طور روزمره از حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند، توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

او ضمن اشاره به اینکه تغییر قیمت بنزین قطعاً به مردم فشار وارد خواهد کرد تأکید کرد: با این اقدام و عدم توانایی کنترل بازار عرضه بنزین و قیمت آن هزینه حمل‌ونقل عمومی و کالاها نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. برای جلوگیری از بروز مشکلات بیشتر، دولت باید برنامه‌ای دقیق برای تأمین و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر داشته باشد. این حمایت می‌تواند به شکل یارانه‌های هدفمند یا تخصیص سهمیه ویژه برای اقشار خاص مانند رانندگان تاکسی، مسافربرهای اینترنتی و حمل‌ونقل عمومی باشد.