پیامدهای پنهان وسواس/ از افت تحصیلی و شغلی تا انزوای اجتماعی

تریبون اقتصاد- وسواس، نوعی اختلال اضطرابی است که می‌تواند با ترس و نگرانی‌های بدون دلیل همراه باشد. فرد مبتلا به وسواس به‌سختی می‌تواند این قبیل افکار را در خودکنترل کند.افکار و تصورات آشفته آن هم به‌صورت مکرر، با عنوان اختلال وسواس در نظر گرفته می‌شود که می‌تواند با اضطراب زیادی همراه باشد.اختلال وسواس با طیف وسیعی از مشکلات عملکردی همراه است و می تواند اثرات چشمگیری را در زندگی فرد داشته باشد.

وسواس چیست؟

به گزارش فارس، وسواس نوعی اختلال است که ذهن و رفتار فرد را طوری درگیر می‌کند که تمام امور روزانه او را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از انجام کارهای روزانه و رسیدگی به آن‌ها به طور نرمال جلوگیری می‌کند. ممکن است خیلی از ما به این حس دچار باشیم اما تا زمانی که سبب آسیب به زندگی روزمره ما نشود نمی‌توان گفت وسواس داریم.

انواع وسواس

اختلال وسواس به دو صورت معمولاً ظاهر می‌شود و عمل‌نکردن به آن سبب ایجاد اضطراب در فرد می‌شود. در ادامه به هر دو نوع این وسواس‌ها که عبارت‌اند از وسواس فکری و وسواس عملی یا وسواس فکری عملی خواهیم پرداخت.

وسواس فکری

اختلال وسواس فکری مربوط به ذهن است و آن را تحت تاثیر می‌گذارد. این فکر مدام به سراغ فرد می‌آید و مانع از انجام کارهای روزانه می‌گردد.

وسواس با چه علائم و نشانه هایی همراه است؟

وسواس می‌تواند در کودکان و یا بزرگسالان دیده شود و معمولاً با بالارفتن سن نیز شدت می‌گیرد. علائم و نشانه‌های وسواس می‌تواند شدید و یا خفیف باشد. ممکن است برخی افراد تنها اختلال وسواس فکری داشته باشند و برخی دیگر درگیر اختلال وسواس رفتاری نیز شوند.

برخی افراد مبتلا به وسواس فکری، سعی در پنهان‌کردن علائم خود دارند. اما اطرافیان آن‌ها متوجه برخی علائم فیزیکی خواهند شد.افراد مبتلا به اختلال وسواس چندین بار یک کار را انجام می‌دهند و کنترلی بر این احساس خود ندارند.معمولاً احساس می‌کنند کاری خلاف آن چه که درست است در حال انجام‌شدن است.این قبیل علائم می‌تواند در حدی باشد که فعالیت‌های روزانه و یا روابط اجتماعی فرد را مختل کند.

سولماز اعلایی، روانپزشک گفت: اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) یکی از اختلالات روانی شایع است که می‌تواند جنبه‌های مختلف زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد.به گفته وی، این بیماری علیرغم پیچیدگی‌هایش، قابل‌درمان و کنترل است، به شرطی که فرد مبتلا به‌موقع برای درمان اقدام کند.

روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان، با بیان اینکه این اختلال به‌طورکلی شامل دو بخش است، توضیح داد: وسواس‌های فکری، افکار، تصورات یا تکانه‌های مکرر و ناخواسته‌ای هستند که اضطراب یا ناراحتی شدیدی برای فرد ایجاد می‌کنند، مانند ترس از آلودگی، نگرانی از آسیب رساندن به خود یا دیگران، اضطراب از اشتباه انجام‌دادن کارها، یا حتی افکاری که فرد آن‌ها را زشت می‌داند، مثل افکار جنسی یا توهین به مقدسات.

وی افزود: بخش دوم این اختلال مربوط به زمانی است که فرد برای کاهش اضطراب، رفتارهایی اجباری را انجام می‌دهد، این رفتارها معمولاً نه‌تنها استرس را کاهش نمی‌دهند، بلکه گاهی آن را افزایش می‌دهند، نمونه‌هایی از این رفتارها شامل شستن مکرر دست‌ها، چک‌کردن قفل‌ها، مرتب‌کردن یا تمیزکردن افراطی و رفتارهای ذهنی مثل دعاکردن، شمارش اعداد خاص یا تکرار کلمات و جملات در ذهن است. اعلایی عنوان کرد: وسواس زمانی به‌عنوان اختلال بالینی مطرح می‌شود که بیش از یک ساعت در روز وقت فرد را بگیرد و باعث اختلال جدی در عملکرد شغلی، اجتماعی یا فردی شود.این روان‌پزشک خاطرنشان کرد: یادگیری مشاهده‌ای نیز تأثیر زیادی در ایجاد و تشدید وسواس دارد؛ کودکانی که والدینشان رفتارهای وسواسی دارند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند.

کودکان و وسواس پنهان‌شده

این روان‌پزشک با اشاره به وسواس در کودکان گفت: بسیاری از کودکان قادر به بیان دقیق اضطراب خود نیستند و وسواس خود را پشت تکرار رفتارهایی مانند شست‌وشوی مکرر یا پرسش‌های پی‌درپی پنهان می‌کنند، برخلاف بزرگسالان، آن‌ها معمولاً درک درستی از غیرمنطقی بودن افکارشان ندارند و اگر نتوانند رفتارهای تکراری مانند شستن دست‌ها را انجام دهند، ممکن است بی‌قرار، بدخلق یا خشمگین شوند.

اعلایی منشأ این اختلال را چندعاملی دانست و افزود: ژنتیک نقش مهمی دارد، اما عواملی مانند عدم تعادل سروتونین در مغز، ویژگی‌های شخصیتی مثل کمال‌گرایی یا احساس گناه، تجربیات دوران کودکی مانند ترد شدن، سوگ، فشارهای زیاد یا سخت‌گیری والدین، در بروز وسواس نقش دارند.وی همچنین تأکید کرد: استرس‌های شدید مثل طلاق، بیماری یا مهاجرت نیز می‌توانند آغازگر یا تشدیدکننده این اختلال باشند.

اعلایی با بیان اینکه اضطراب دائمی، احساس شرم و افسردگی از جمله پیامدهای شایع آن است. بیان کرد: از نظر رفتاری، وقت‌گیر بودن رفتارهای اجباری، افت تحصیلی یا شغلی، انزوای اجتماعی و اختلال در زندگی زناشویی مشاهده می‌شود؛ همچنین مشکلات جسمی مانند خشکی یا زخم شدن پوست به دلیل شست‌وشوی افراطی نیز از پیامدهای رایج این بیماری است.وی با بیان اینکه در حوزه روان‌شناختی و عاطفی، وسواس معمولاً با اضطراب مزمن و فرساینده همراه است، مطرح کرد: فرد مبتلا در حلقه بی‌پایان افکار مزاحم و اضطراب گرفتار می‌شود، بسیاری از بیماران احساس شرم، گناه یا دارند، آن‌ها می‌دانند افکار و اعمالشان غیرمنطقی است، اما نمی‌توانند آن‌ها را کنترل کنند.

درمان وسواس

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان یادآور شد: درمان وسواس معمولاً ترکیبی از دارو و روان‌درمانی است؛ داروهای ضدافسردگی از خانواده SSRI مانند فلوکستین و روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT) مؤثرترین روش‌ها به شمار می‌روند و معمولاً درمان مداوم به مدت حداقل ۶ ماه تا یک سال نیاز است. اعلایی با تأکید بر اینکه قطع دارو باید تنها با نظر پزشک صورت گیرد، نسبت به مصرف خودسرانه دارو هشدار داد و افزود: استفاده از داروی تجویزشده برای فرد دیگر می‌تواند خطرناک باشد و روند درمان را مختل کند.وی با بیان اینکه اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) نه‌تنها زندگی فرد مبتلا را دستخوش آشفتگی می‌کند، بلکه خانواده، دوستان و حتی همکاران نیز به‌نوعی درگیر این چرخه اضطراب و رفتارهای اجباری می‌شوند

به گفته این متخصص، نخستین قدم، درک وسواس به‌عنوان یک بیماری واقعی اضطرابی و نه یک ضعف شخصیتی یا رفتار انتخابی است؛ جملاتی مانند «بی‌خیال باش» یا «این چیزها رو بزرگ نکن» اگرچه از روی دلسوزی گفته می‌شود، اما نه‌تنها کمکی نمی‌کنند بلکه می‌توانند حس شرم، انزوا و طردشدگی را در فرد مبتلا تقویت می‌کند.