همکاری چینی‌ها در خودروسازی ایران؛ شریک باشیم نه مشتری!
بررسی روابط فعلی ایران با برندهای چینی نشان می‌دهد این همکاری‌ها بیشتر مصرف‌محور و بدون تعهدات واقعی‌اند
تریبون اقتصاد_ایران که در پی توسعه صنعت خودرو است، از شراکت‌هایی بهره می‌برد که بیشتر شبیه واردات خودروهای آماده و مونتاژ سطحی است تا انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری پایدار. آیا این مسیر، به رشد صنعت خودروی کشور منجر خواهد شد یا تنها تکرار تجربه‌های تلخ گذشته خواهد بود؟
مزایای حضور شرکت‌های خودروسازی چینی در بازار ایران
به گزارش پدال، باوجود عدم حضور شرکت‌های خودروسازی بین‌المللی اروپایی، ژاپنی و کره‌ای، نمی‌توان مزایای قابل توجه حضور شرکت‌های خودروسازی چینی را در برخی حوزه‌های صنعت خودروی ایران نادیده گرفت. در ادامه به مهم‌ترین آثار مثبت حضور خودروسازان چینی در صنعت خودرو و بازار داخلی ایران پرداخته‌ایم.
۱. تنوع‌بخشی به سبد محصولات بازار
یکی از اصلی‌ترین مزایای ورود خودروهای چینی، تنوع بخشیدن به بازار ایران است. این برندها با عرضه طیف گسترده‌ای از خودروهای سدان، کراس‌اوور و حتی پیکاپ‌های اقتصادی، گزینه‌های تازه‌ای را پیش‌روی مصرف‌کنندگان ایرانی قرار دادند که پیش‌تر یا وجود نداشتند یا با قیمت بسیار بالاتری در دسترس بودند.
۲. ارتقاء رقابت و فشار به خودروسازان داخلی
ورود محصولات چینی که عمدتاً دارای طراحی به‌روزتر و امکانات رفاهی بیشتر هستند، موجب افزایش فشار رقابتی بر خودروسازان داخلی شد. نتیجه این رقابت، معرفی محصولات نسبتاً جدیدتر مانند تارا، شاهین، ری‌را، آریا و برخی نسخه‌های ارتقایافته پژو و ساینا بود.
هرچند کیفیت نهایی این محصولات همچنان با چالش‌هایی مواجه است، اما حضور رقبای چینی باعث شد خودروسازان داخلی از حالت سکون و انحصار خارج شوند.
۳. دسترسی به فناوری‌های جدیدتر
خودروهای چینی عرضه‌شده در ایران، عمدتاً مجهز به فناوری‌هایی هستند که تا پیش از آن، تنها در خودروهای وارداتی لوکس دیده می‌شد. مواردی همچون:
- گیربکس‌های اتوماتیک CVT یا دوکلاچه
- پیشرانه‌های توربوشارژ
- سیستم‌های کمک‌راننده نیمه‌هوشمند
- نمایشگرهای بزرگ لمسی، کروز کنترل تطبیقی و…
این امکانات در برخی موارد به استاندارد جدیدی برای بازار ایران تبدیل شدند و انتظارات مصرف‌کنندگان را بالا بردند.
۴. حفظ تولید در دوران تحریم‌ها
در دوره‌هایی که بسیاری از شرکای خارجی ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی از بازار کشور خارج شدند، برندهای چینی عملاً تنها مسیر تأمین خودرو و قطعات برای بسیاری از شرکت‌های داخلی باقی ماندند. این موضوع به تداوم خطوط تولید و جلوگیری از توقف کامل صنعت خودرو کمک کرد.
۵. ایجاد اشتغال غیرمستقیم و رونق نسبی در برخی صنایع پایین‌دستی
برخی پروژه‌های مونتاژی با برندهای چینی، اگرچه عمق ساخت داخل بالایی ندارند، اما موجب ایجاد اشتغال در حوزه‌هایی چون خدمات پس از فروش، آموزش فنی، قطعه‌سازی جزئی، حمل‌ونقل و بازارهای مکمل شده‌اند. شرکت‌هایی مانند مدیران خودرو، بهمن‌موتور و فردا موتورز، نمونه‌هایی از این مشارکت‌ها هستند.
۶. آغاز حرکت به سمت خودروهای پاک
هرچند به‌صورت محدود، اما برخی شرکت‌های ایرانی با همکاری برندهای چینی، اقدام به عرضه خودروهای برقی یا هیبریدی کرده‌اند. نمونه‌هایی از برندهای BYD، هونگچی، جک، اسکای‌ول و… در سال‌های اخیر وارد بازار ایران شده‌اند و امید است این روند در صورت تأمین زیرساخت‌ها، تقویت شود.
واقعیت پشت پرده همکاری ایران و چین در صنعت خودرو
در نگاه نخست، حضور گسترده برندهای چینی در بازار ایران نویدبخش تحول در صنعت خودروی کشور است. عرضه مدل‌های متنوع، قراردادهای مونتاژ، و وعده انتقال تکنولوژی فضای مثبتی را در افکار عمومی ایجاد کرده است. اما بررسی دقیق‌تر این روابط نشان می‌دهد که:
- به ندرت سرمایه‌گذاری مستقیمی از سوی شرکت‌های چینی در خاک ایران انجام شده است.
- برندهای چینی از امتیازات فراوانی نظیر تعرفه پایین، بازار تضمین‌شده و حمایت‌های رسمی برخوردارند، اما خدمات پس از فروش ضعیفی ارائه می‌دهند.
- تعهدات فناورانه، تحقیق و توسعه، یا ایجاد زیرساخت‌های تولید در ایران بسیار محدود یا حتی صفر است.
چرا چین در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کند؟
چینی‌ها با وجود مشارکت پررنگ در بازار ایران، سرمایه‌گذاری عمیق و زیرساختی در کشور را نادیده گرفته‌اند. دلایل این رفتار عبارت‌اند از:
| عامل | توضیح |
|---|---|
| تحریم‌های بین‌المللی | تهدید مستقیم دولت آمریکا مبنی بر تحریم شرکت‌های فعال در ایران، باعث شده برندهای چینی محتاطانه عمل کنند. |
| نااطمینانی اقتصادی | بی‌ثباتی نرخ ارز، نبود تضمین حقوقی، و فضای غیرقابل پیش‌بینی سرمایه‌گذاری. |
| ضعف صنعت خودروی ایران | فقدان پلتفرم‌های مدرن، زیرساخت‌های تولیدی ناکارآمد و فناوری عقب‌مانده. |
| نبود نظام نظارتی مؤثر | امکان ورود، فروش و سودآوری در ایران بدون پاسخگویی به حقوق مصرف‌کننده. |
